Η δημογραφική κρίση της Φθιώτιδας

Τ ου Γιάννη Οικονόμου*

Η ανακοίνωση των προσωρινών αποτελεσμάτων της απογραφής 2021 που διενήργησε η ΕΛΣΤΑΤ επιβεβαίωσε αυτό που φοβόμουν και είχα αναδείξει από το 2018 ήδη, όταν είχα αφιερώσει το δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου μου «Τέσσερα βήματα για την πολιτική αλλιώς» στο δημογραφικό πρόβλημα. Εκεί υποστήριζα ότι η Ελλάδα είναι αντιμέτωπη όχι με ένα πρόβλημα, αλλά με μια κρίση σοβαρότερη από την οικονομική: τη δημογραφική. Τα στοιχεία που ήλθαν στο φως πριν από λίγες ημέρες καταδεικνύουν ότι στην Φθιώτιδα τελικά δεν αντιμετωπίζουμε απλά δημογραφικό πρόβλημα, αλλά δημογραφική κρίση. Ειδικότερα, η μείωση του πληθυσμού στην Ελλάδα άγγιξε το 3,5%, ενώ στην περιφερειακή ενότητα Φθιώτιδας ο πληθυσμός μειώθηκε κατά 12,94%. Ο Δήμος Λαμιέων μειώθηκε σε πληθυσμό κατά 8.843 κατοίκους, ενώ μείωση εμφάνισαν και όλοι οι υπόλοιποι Δήμοι.

Διαβάστε σχετικά: Τι δείχνουν τα στοιχεία της απογραφής για τους 5 νομούς της Στερεάς

Όπως έχει επισημάνει ο Αριστοτέλης, ακόμα και το πιο ισχυρό κράτος μπορεί να χαθεί από την ολιγανθρωπία. Και αν για τι σύνολο της Ελλάδας η κατάσταση είναι ανησυχητική, για την Φθιώτιδα είναι απελπιστική. Και είναι απελπιστική γιατί σε αυτήν σημειώνεται η τέταρτη μεγαλύτερη μείωση στην Ελλάδα πίσω από τα Γρεβενά (16,15%), τις Σέρρες (14,3%) και την Ευρυτανία (13%).   Στη Φθιώτιδα καταγράφεται μείωση πληθυσμού κατά 9.4% πάνω από τον εθνικό μέσο όρο και 5,2% πάνω από το μέσο όρο της περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας.

Τα αποτελέσματα χρήζουν σοβαρής μελέτης, επειδή δεν μιλάμε για ένα νομό που είναι απομονωμένος σε κάποια γωνιά της ελληνικής επικράτειας, αποκομμένος από εθνικά οδικά δίκτυα, μακριά από τη θάλασσα, χωρίς πρόσβαση σε επαρκείς υποδομές ύδρευσης, διαχείρισης απορριμμάτων, υπηρεσιών τηλεπικοινωνίας ή κάποια βασική υστέρηση που θα μπορούσε να αποτελέσει αντικειμενική δικαιολογία για το να μην επιλέξει κανείς να ζει στη Φθιώτιδα.

Αντίθετα, η Φθιώτιδα βρίσκεται στο κέντρο της Ελλάδος, την διατρέχει σύγχρονο οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο, διαθέτει άρτιες υποδομές και πλουτοπαραγωγικές πηγές, ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα , και η πρωτεύουσα της, η Λαμία, είναι πρωτεύουσα της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας.

Τα δεδομένα αυτά καθιστούν την απογοήτευση ακόμη μεγαλύτερη και κάνουν επιτακτική τόσο την ενδελεχή ανάλυση της δημογραφικής κρίσης, όσο και την εκπόνηση σχεδίου αναστροφής της, το οποίο αποκτά πλέον χαρακτηριστικά όρου επιβίωσης της περιοχής μας. Διαφορετικά, η Φθιώτιδα, έτσι όπως την γνωρίσαμε τουλάχιστον όσοι πήγαμε σχολείο στη Λαμία μέχρι και τη δεκαετία του 2000, θα είναι μια ανάμνηση. Η Φθιώτιδα δεν φθίνει μόνο σε απόλυτους αριθμούς. Η πληθυσμιακή μείωση ακολουθείται και από ραγδαία γήρανση του πληθυσμού. Ο πληθυσμός των νέων, των ανθρώπων σε παραγωγικές ηλικίες, μειώνεται ακόμα πιο γρήγορα, με αποτέλεσμα η Φθιώτιδα να κινδυνεύει με οικονομική και κοινωνική καθίζηση. 

Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς και χρήσιμοι στον τόπο μας, χρειάζεται να μην κρυφτούμε πίσω από το δάχτυλό μας όσον αφορά τις αιτίες που μας οδήγησαν στο δύσκολο παρόν και το ακόμα δυσκολότερο άμεσο μέλλον.  

Αρχικά, η συζήτηση πρέπει να ξεκινήσει από όσους και όσες κινήθηκαν στη δημόσια σφαίρα, κατείχαν θέσεις ευθύνης  στο διάστημα που μεσολάβησε από την προηγούμενη απογραφή έως και σήμερα. Να αξιολογήσουμε τη διαδρομή, με έμφαση στις ευκαιρίες που χάσαμε, τις δυνατότητες που σπαταλήσαμε σε μικροδιαχείριση και ρουσφετολογικές εξυπηρετήσεις, οι οποίες μπορεί να εξασφάλιζαν την εκπλήρωση ατομικών φιλοδοξιών ή και επανεκλογή κάποιων, αλλά δεν άθροιζαν για τον τόπο προοπτικές ανάπτυξης. 

Να δούμε σε βάθος πόσο επηρέασαν την δημογραφική μας κρίση οι εγκαταλελειμμένες υποδομές μας (ιαματικά, ΠΕΛ κ.ά.), η περιορισμένη ως μηδενική αξιοποίηση ιστορικών μνημείων και τοποσήμων (Θερμοπύλες – Αλαμάνα- Γοργοπόταμος), η αδυναμία προσέλκυσης επενδύσεων και ανανέωσης του επιχειρηματικού προφίλ της τοπικής αγοράς, η πλήρης απουσία συστήματος καινοτομίας, οικονομίας της γνώσης ή επαγγελματικών δραστηριοτήτων που θα μπορούσαν να προσφέρουν υψηλούς μισθούς και να προσελκύσουν ανθρώπους με προσόντα και ακτινοβολία, η ανεπαρκής παραγωγή πολιτισμού, η παντελής απουσία μιας ουσιαστικής πολιτικής ζύμωσης για τοπικά ζητήματα που θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέες ιδέες. Η δημογραφική κρίση είναι συνισταμένη, θεωρώ, όλων των παραπάνω.  

Περιφερειάρχες, δήμαρχοι , βουλευτές, υπουργοί, επικεφαλής επιστημονικών και επαγγελματικών σωματείων, ακαδημαϊκοί οφείλουμε να αναλογιστούμε –ατομικά και συλλογικά- αν οι προτεραιότητες που είχαμε βάλει, αν οι εφαρμοσμένες πολιτικές πρακτικές μας, ήταν τελικά ικανές να βοηθήσουν την Φθιώτιδα, τον τόπο και τους ανθρώπους του. 

Η αυτοκριτική είναι η αρχή προσέγγισης του προβλήματος. Χρειάζεται να  χαρτογραφήσουμε την κατάσταση, τόσο σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία όσο και με νομούς με παρόμοιο προφίλ στην Ελλάδα. Να εξηγήσουμε  γιατί οι άνθρωποι, ειδικά οι πλέον δυναμικές ηλικίες, δεν επιλέγουν την Φθιώτιδα. Εκείνο που προέχει είναι μια πανστρατιά, ώστε να αναστρέψουμε την κατάσταση και να βάλουμε την Φθιώτιδα σε αναπτυξιακή τροχιά, σπάζοντας τον κύκλο της εσωστρέφειας και της φθοράς. Όλες μας τις δράσεις να τις κατευθύνουμε στον κοινό σκοπό και όχι σε μικροσυμφέροντα, τα οποία έφεραν το νομό μας σε αυτή τη δυσχερή θέση. Δεσμεύομαι, πολιτικά και ηθικά, ότι από το φθινόπωρο θα ασχοληθώ με όλες μου τις δυνάμεις τόσο με την χαρτογράφηση της δημογραφικής κρίσης στην Φθιώτιδα, όσο και με την συγκρότηση μετώπου αναστροφής της μέσω άρτιου σχεδιασμού και κοινωνικής κινητοποίησης. 

Η Φθιώτιδα είναι το κοινό μας σπίτι. Δεν είναι φέουδο κανενός. Μας την κληροδότησαν οι προγονοί μας και έχουμε χρέος να την παραδώσουμε στη νέα γενιά μεγαλύτερη και ισχυρότερη. Ας βάλουμε στην άκρη όσα μας χώρισαν και μας χωρίζουν, ας αφήσουμε οριστικά πίσω μας τον παραγοντισμό και τις μικρότητες. Ειδάλλως, η Ιστορία θα μας κρίνει πολύ αυστηρά.

*Ο Γιάννης Οικονόμου είναι Υφυπουργός στον Πρωθυπουργό, Κυβερνητικός Εκπρόσωπος και Βουλευτής Φθιώτιδας