Στην ορεινή επαρχία της Βιάννου, στα νοτιοανατολικά του Ηρακλείου, από τις 14 έως τις 16 Σεπτεμβρίου 1943, διαπράχθηκε κατά τη διάρκεια της Κατοχής ένα από τα μεγαλύτερα ναζιστικά εγκλήματα. Ένα έγκλημα που κόστισε, σύμφωνα με τα καταγεγραμμένα στοιχεία, τη ζωή 460 ατόμων, ενώ υποστηρίζεται ότι ο αριθμός των νεκρών ξεπέρασε τους 500.
Μόλις λίγες ημέρες μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας, η εντολή που εκδόθηκε από τον διαβόητο στρατηγό Μύλλερ, ο οποίος είναι γνωστός και ως ο σφαγέας της Κρήτης, περιελάμβανε την εκτέλεση του συνόλου του ανδρικού πληθυσμού, την εκτέλεση των γυναικόπαιδων που θα βρεθούν στην ύπαιθρο και την ολοσχερή καταστροφή των χωριών της Επαρχίας.
Μέσα σε δύο ημέρες εκτελέστηκαν όλοι οι άνδρες άνω των 16 ετών, κάτοικοι των χωριών Κεφαλοβρύσι, Κάτω Σύμη, Αμιράς, Πεύκος, Βαχός, Άγιος Βασίλειος, Άνω Βιάννος, Συκολόγος, Κρεββατάς, Καλάμι, και Λουτράκι της Βιάννου και Μύρτος, Γδόχια, Ρίζα, Μουρνιές, Μύθοι, Μάλλες, Χριστός και Μεταξοχώρι της Ιεράπετρας. Ακολούθησαν βανδαλισμοί, λεηλασίες και πυρπολήσεις των παραπάνω χωριών.
Μετά την καταστροφή απέμειναν οι γυναίκες έρημες και μόνες για να θρηνήσουν και να θάψουν τους αγαπημένους τους συγγενείς. Για να αναθρέψουν τα ορφανά παιδιά, να καλλιεργήσουν την καμένη γη, να συνεχίσουν τη ζωή. Για να θυμούνται το αδικαίωτο έγκλημα. Για να μάθουν σε εγγόνια και δισέγγονα ότι δεν έχουν δικαίωμα να παραδοθούν στη λήθη.
Ως Δήμαρχος Διστόμου-Αράχωβας-Αντίκυρας, ως Αντιπρόεδρος του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών της περιόδου 1940-1945, αλλά και ως μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης Πολεμικών Οφειλών, καταθέτω στέφανο τιμής στη μνήμη των εκτελεσμένων της Επαρχίας Βιάννου και μεταφέρω ένα μήνυμα στον Δήμαρχο Βιάννου, κ. Μηνά Σταυρακάκη:
“Όσα χρόνια κι αν περάσουν, όσοι διέπραξαν εγκλήματα κατά της Ανθρωπότητας πρέπει να πληρώσουν”.
Με τιμή,
Ο Δήμαρχος Διστόμου Αράχωβας Αντίκυρας
Ιωάννης Σταθάς